Năm 1858, Pháp nổ súng chiếm đóng đất nước việt nam, tuần tự xâm chiếm thành phố hcm và các tỉnh Gia Định, Biên Hòa, Định Tường rồi cưỡng chiếm nốt ba tỉnh miền Tây là Vĩnh Long, An Giang, Hà Tiên.
Để chuyên dụng cho cho guồng máy cai trị, người Pháp đặt mục tiêu hủy diệt nền Nho học, chữ Hán, chữ Nôm phải triệt bỏ và thay thế bằng chữ Pháp, chữ quốc ngữ cùng một họ mẫu tự La tinh. chuỗi hệ thống thi cử thời phong kiến bị hủy bỏ. Năm 1864 là kỳ thi Hương cuối cùng ở Nam Kỳ (tổ chức ở ba tỉnh miền Tây). Ở Bắc Kỳ và Trung Kỳ, dưới quy chế bảo chứng, sự đổi thay về giáo dục chậm hơn.
Loại bỏ được chế độ giáo dục Nho học, tuy vậy để sử dụng nền giáo dục Pháp vào đất nước việt nam thì ko đơn giản. nhiều năm đầu, soái phủ Nam Kỳ gặp rất nhiều gian nan lúc mạng lưới hệ thống trường Nho học phá sản. Các giáo chức rời bỏ nhiệm sở ra vùng tự do thuộc triều đình Huế để tiếp tục chức phận. nhiều học sinh gác bút nghiên, cầm giáo mác tham dự các lực lượng nghĩa quân.
 |
| Thầy trò một trường bản xứ ở thành phố sài gòn. Ảnh tư liệu |
Ngày 17/11/1874, chuẩn đô đốc Krantz, thống đốc Nam Kỳ ký nghị định tổ chức sự kiện lại ngành học, được áp dụng đến tháng 3/1879 quy định h.thống giáo dục với hai bậc, tiểu học và trung học. Tiểu học sẽ tập đọc và viết chữ quốc ngữ, chữ Nho, học tiếng Pháp; mẹo hay pháp ngữ sơ đẳng; toán sơ đẳng; hình học sơ đẳng; định nghĩa đo đạc; tổng quát về nguồn gốc và địa lý.
Đến bậc trung học, học sinh sẽ học kỹ hơn về tiếng Pháp, văn chương Pháp; làm luận bằng tiếng Pháp, quốc ngữ và chữ Nho và các nội dung nâng cao hơn về toán, vũ trụ, vật lý, hội họa…
Song, Pháp thấy được chương trình giáo dục của họ quá Tây, lúc dùng với dân tộc có nền văn hiến nhiều năm lại trở lên phản tác dụng. Người Pháp thấy cần đổi thay chủ trương giáo dục.
Năm 1879, nghị định cải tổ giáo dục Nam Kỳ được ban hành, chia chương trình học chính làm ba cấp. Cấp một học trong ba năm, dạy Pháp văn, quốc ngữ và Hán văn. Cấp hai có thời lượng ba năm, mỗi tuần sẽ dành hai giờ cho chữ Nho và quốc ngữ, còn lại dành tặng tiếng Pháp.
Riêng cấp ba sẽ học trong bốn năm với nhiều nội dung, dạy bằng tiếng Pháp như số học, hình học phẳng, đại số, lượng giác, trắc địa, vẽ, địa lý, vũ trụ, hóa học, vật lý, vạn vật học…
Chính sách giáo dục và chương trình giáo khoa ba cấp 10 năm được thi hành khá nghiêm túc và lâu dài, ngôn ngữ chính là tiếng Pháp nhằm thay thế chương trình hai cấp sáu năm trước đó.
 |
| Trường Chasseloup Laubat được xây dựng từ năm 1874. Ảnh tư liệu |
Năm 1906 ghi dấu bước cách tân mạnh mẽ nền giáo dục cho toàn cõi Đông Dương bằng việc Pháp lập nha giám đốc điều hành Học chính Đông Dương để đồng nhất và chỉ đạo, điều hành giáo dục những địa phương.
Người Pháp lập hội đồng thay đổi về hướng tốt giáo dục bản xứ, tìm hiểu toàn bộ vấn đề có liên quan đến sự sáng tạo, hoặc cải tổ nền giáo dục. Bậc tiểu học trước đây được phó mặc cho thôn xã hay tư nhân, nay trở thành việc của chính quyền với tên gọi là đệ nhị cấp (tiểu học) và đệ tam cấp (trung học). Chương trình học được thêm vào nội dung mới nhất của khoa học châu âu, kiến thức thực thi phổ biến rộng rãi.
Ở Bắc Kỳ và Trung Kỳ, theo quy chế bảo hộ nên đầu thời đại 20 Pháp mới bắt đầu cải tổ giáo dục, trước nhất là đổi thay kỳ thi Hương. Pháp lập trường Quốc học Huế và trường bảo chứng tại hà nội (nay là THPT Chu Văn An) để dạy trung học.
Đợt cải cách này không mấy thuận buồm xuôi gió, đ-biệt lúc tiến hành tại Trung Kỳ và Bắc Kỳ bởi nhiều nơi đây có hệ thống giáo dục tồn ở lâu năm, do giai cấp văn thân điều khiển, chống lại ý đồ của Pháp. Kỳ thi Hương cuối cùng ở Bắc Kỳ là năm 1915, và tại Huế năm 1918. Chế độ giáo dục và khoa cử Nho học đích thật bị khai tử với khoa thi Hội năm 1919 ở Huế.
Giai đoạn 1917-1945, ghi dấu ấn đợt cải cách giáo dục lần thứ hai bằng việc cài đặt chương trình học chính Pháp - Việt, mở đầu bằng sự kiện ngày 21/12/1917 Toàn quyền Đông Dương Albert Sarraut ký nghị quyết ban hành tổng quy chế nền học chính toàn cõi Đông Dương. Văn bản được xem như bộ luật giáo dục, dày 282 trang, với mục đích thống nhất nền giáo dục bản xứ, tiến tới xóa bỏ nền giáo dục cũ.
Nền học chính bây giờ được chia ra làm ba cấp, cấp một là những trường tiểu học, cấp hai là cao đẳng tiểu học, cấp ba là bậc trung học (tú tài), với hai mạng lưới hệ thống giáo dục gồm trường Pháp và trường Pháp bản xứ. Chương trình giáo khoa Pháp ở Đông Dương sắp tương tự như bên Pháp, dành tặng học trò Pháp và một số ít học sinh Việt vào làng Tây hoặc được xem là Tây.
Với đợt cách tân giáo dục lần hai, việc đưa chữ quốc ngữ vào tiểu học đã giúp trẻ mau chóng biết đọc biết viết, hơn hẳn trước kia học chữ Hán khó nhớ. Chương trình học bao gồm cả khoa học tự nhiên và khoa học xã hội với tính chuỗi hệ thống cao. Bên cạnh nhiều trường phổ thông, Pháp còn lập ra trường dạy nghề để học trò trở ngại khi học xong tiểu học có thể học nghề, tìm việc kiếm sống.
Ở cuối thời Pháp trị 1945-1955, diễn biến giáo dục rất rắc rối. Pháp vẫn chỉ đạo nền giáo dục ở vùng tạm chiếm tp.hcm - Gia Định, song giữa Pháp và nhiều nước liên hiệp Lào, Campuchia, việt nam (chính quyền Sài Gòn) ký hiệp ước chuyển giao các hội sở giáo dục và phong tục từ những năm 1949. Do đó, chính quyền tp. hcm ít những bắt đầu nhúng tay vào giáo dục từ đấy. những trường cao đẳng, đại học lớn được thành lập trong công đoạn này.
 |
| Một mẫu bằng cũ năm 1925. Ảnh tư liệu của nhà phân tích Nguyễn Đình Đầu |
Giáo dục thời Pháp kéo dài gần một kỷ nguyên với nhiều ý kiến nhận định trái chiều. Mặt tiêu cực của nó với đất nước việt nam là các mưu đồ thực dân của Pháp đã có được. do vậy năm 1905, Phan Bội Châu cho là nền giáo dục của Pháp "chỉ dạy viết văn Pháp, nói tiếng Pháp, tạm thời làm nô lệ cho Pháp".
Còn học giả Trần Trọng Kim lại giật mình lúc nền giáo dục Pháp đã biến một xã hội "nghe đến nước mình thì ngây ngây như người ngoại quốc, sử nước mình không biết, lời nói nước mình thì chỉ biết qua loa".
Song, mặt lạc quan ngoài ý muốn của Pháp là làm lên một tầng lớp tri thức có năng lực đại học, nắm vững khoa học, kỹ thuật hiện đại. Những người này trước là chuyên dụng cho bộ máy cai trị của Pháp, sau tháng 8/1945 lại phát triển thành nguồn nhân công có trình độ, chuyên ngành, dùng cho trong bộ máy của đất nước việt nam.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét