Cuối thời đại 19, có nhu cầu về biên dịch tương đối lớn vì quan chức cai trị hành chánh, quân sự tất cả là người Pháp, trong khi nhân dân không biết tiếng Pháp. Để giải quyết sự ùn tắc ngôn ngữ, giữa năm 1864, chính quyền mở ngay trường phiên dịch (Collège des Interprètes) dạy cấp tốc tiếng Pháp cho người Việt, Khơ me và Hoa, dạy ngôn ngữ một số nước châu Á cho người Pháp.
Trường thông dịch dạy tiếng Pháp cho người Việt, Khơme, Hoa
Nam Kỳ khi xưa có nhiều thành phần dân tộc, Pháp phải phổ biến chủ trương chính sách cai trị xuống cho họ, nên năm 1885 trường phiên dịch tiếng dân tộc được thành lập với mỗi chương trình học kéo dài hai năm. Đây được xem là là một trong các trường nghề đầu tiên do người Pháp mở.
Thầy dạy tiếng Việt là Pétrus Trương Vĩnh Ký, tiếng Pháp là Chéon, tiếng Campuchia là Taupin, chữ Hán là Trần Nguyên Hanh. Ông Nguyễn Văn Phong làm phụ tá giám đốc, Trương Minh Ký và André Xu làm thầy ôn tập tiếng Pháp, Phạm Đức Hoa và Lê Văn Tư ôn tập chữ Hán và tiếng Việt cho học sinh Pháp.
 |
| Trương Vĩnh Ký đang giảng bài tại trường biên dịch. Ảnh tư liệu |
Khóa sinh thông ngôn phải qua một cuộc thi tuyển, nếu là người Pháp phải được Thống đốc Nam Kỳ cho phép, nếu là người bản xứ phải do tổng giám đốc Nha Nội chính phê chuẩn.
Khóa sinh Pháp học thông ngôn trong lứa tuổi 20-30, có bằng tú tài hoặc tương đồng, được tài trợ học bổng 900 đồng mỗi năm. Nếu bỏ học giữa chừng mà vẫn ngụ cư trong quản hạt hay nước hàng xóm láng giềng, người học phải bắt đền phí đào tạo theo quãng thời gian học. Khóa sinh người Việt phải nhỏ nhất 17 tuổi và ko quá 24, có bằng cơ bản, được cấp học bổng hơn 240 đồng mỗi năm.
Mỗi thứ bảy hàng tuần, hiệu trưởng và một đại diện của Nha Nội chính sẽ họp hành hầu hết giáo sư và trợ giáo để khám xét việc dạy và học. Mỗi khóa sinh được rà soát chí ít hai lần mỗi tháng về nội dung đã được dạy trước đó; nếu trong ba tháng liên tục đạt kết quả kém sẽ bị đuổi học.
Trong giai đoạn này, các trường tiểu học mở ra ngày càng nhiều, đa số mọi người tốt nghiệp đi xin làm biên dịch nên con số lao động ngành này dư dả. Trường thông ngôn tiếng dân tộc hoạt động hơn hai năm thì giải thể, khóa sinh người Việt chuyển qua trường Trung học Chasseloup Laubat học tiếp, khóa sinh nào kém cạnh thì bị cho thôi học.
Cũng trong giai đoạn 1860-1900, người Pháp còn mở trường thông ngôn dạy tiếng Việt cho người Pháp tên là D'Adran (Bá Đa Lộc), trường An Nam tập huấn thông dịch Pháp.
Song song với nhiều trường thông ngôn là trường tập huấn người đi làm hành chính, tư pháp, ngân quỹ, thuế khóa... phục vụ cho công việc cai trị. Kế đến là nhiều trường sư phạm sơ cấp tập huấn giáo viên dạy chữ quốc ngữ, chữ Pháp tại các vùng Pháp mới đóng chiếm.
Trường bài bản kiêm công xưởng
Cuối thế kỷ 19 và các năm đầu thế kỷ 20, giáo dục có tổ chức được Pháp chú ý hơn nhằm tập huấn thợ chuyên môn hoặc đốc công, đáp ứng có nhu cầu mở mang công nghiệp. Việc này nhằm tiết kiệm kinh phí hoạ chăng phải mang thợ từ Pháp sang thì nay có thể dùng người bản xứ.
Năm 1898, Pháp mở trường dạy nghề hà nội với hai ngành nông nghiệp (chăn nuôi, làm vườn, chăn tằm) và mỹ nghệ (sơn, đúc đồng, khảm trai), học trong ba năm.
Học sinh muốn dự thi vào phải biết chữ quốc ngữ, chữ Pháp và bốn phép tính cơ bản (tương đương trình độ tiểu học). khi vào học nghề, học viên sẽ được đào tạo thêm tiếng Pháp sao cho lúc ra trường sẽ có trình độ công nhân bài bản, có thể gánh vác làm quản đốc phân xưởng.
Một số trường dạy nghề tương tự cũng được mở tại tp.hồ chí minh (trường Kỹ nghệ), Huế (trường Bách nghệ), Thủ Diesel Một (trường Mỹ nghệ). tại Bắc Kỳ, Pháp mở rộng thêm những trường tập huấn thợ ngành gỗ và sắt tại Nam Định, Hải Phòng.
 |
| Trường Cơ khí Á châu (nay là Cao đẳng k/thuật Cao Thắng) được ra đời năm 1906. Ảnh tư liệu |
Cho đến trước cải cách giáo dục 1906, Pháp đã tổ chức sự kiện tại Đông Dương 12 trường bài bản, chú ý hơn ở Nam Kỳ như tp.hcm, Biên Hòa, Hà Tiên, Sa Đéc. những trường này dạy ba nhóm ngành: công nghiệp phương tây, công nghiệp bản xứ, mỹ nghệ và tiểu thủ công nghiệp.
Khi Pháp tăng lên khai khẩn tài nguyên, họ còn rất tạo điều kiện cho học trò dân tộc thiểu số học trường có tổ chức nhằm sớm có nguồn lao động dồi dào. Năm 1923, trường Bách nghệ Huế có hàng chục học trò người Êđê, Jarai...
Tuy gọi là trường kỹ nghệ, mỹ nghệ song các lớp có tổ chức giống như nhiều sản xuất theo đơn đặt hàng, sản phẩm được mang đi k/doanh.
Nhiều cao đẳng trước hết đóng cửa vì gặp khó
Đầu thế kỷ 20, sau lần cải cách giáo dục thứ hai người Pháp mới đơn vị chịu trách nhiệm một vài trường cao đẳng ngành y, sư phạm, luật vì bây giờ nhiều trường trung học có thể cung ứng những học trò có bằng thành chung hoặc tú tài.
Theo đề án của Hội đồng cách tân giáo dục lần thứ 1 1906 thì không có việc ra đời trường đh, nhưng mà trước đòi hỏi của nhiều sĩ phu yêu nước, Pháp có mặt trên thị trường trường đh trước nhất của việt nam - Đại học Đông Dương.
Đại học Đông Dương gồm nhiều trường cao đẳng trực thuộc Luật khoa, Văn khoa, khoa học - công nghệ, xây dựng dân dụng và Y Dược. Riêng trường Y Dược vốn được hình thành lên từ cuối kỷ nguyên 19 ở thủ đô hà nội, huấn luyện y sĩ, dược sĩ, bác sĩ đa khoa, nha sĩ, nữ cô mụ.
Đầu vào của trường là nhiều người tốt nghiệp trung học hoặc đỗ thi Hương, biết tiếng Pháp. Sinh viên khóa trước hết hầu hết là công chức đang công tác tại sở bộ trung ương của chính quyền thực dân.
 |
| Trụ sở Đại học Đông Dương xưa ở thành phố hà nội. Ảnh tư liệu |
Hoạt động được hơn một năm trường này đóng cửa vì thiếu giáo sư bài bản, thầy giáo toàn bộ kiêm nhiệm các công việc. trong khi đó, trình độ người học quá thấp đối với chương trình. mặc dầu được "châm chước" văn bằng và trình độ tiếng Pháp song họ không thể tiếp thu nội dung chương trình.
Năm trước nhất, trường có gần khoảng 100 sinh viên nhập học thì đến cuối học kỳ một chỉ còn chưa đến một nửa, chủ đạo là công chức của Nha học chính, viên chức hoặc biên dịch của sở bộ cấp địa hạt. Sau thất bại này, người Pháp chưa tìm ra phương án tốt hơn cho h.thống giáo dục cao đẳng bởi "nguồn cung" là học sinh tốt nghiệp trung học còn quá ít.
Hệ thống cao đẳng chỉ được cải tiến về hướng tốt lúc Toàn quyền Đông Dương ra nghị quyết quy chế chung về bậc cao đẳng năm 1918. học sinh muốn vào trường cao đẳng phải có bằng thành chung (trung học, cao đẳng tiểu học), hoặc bằng tú tài bản xứ, tuổi 18-25.
Trong đơn xin học, sinh viên phải thỏa thuận làm việc cho "Nhà nước bảo hộ" ít ra 10 năm. Kể từ đó, hàng loạt trường cao đẳng được có mặt trên thị trường khắp toàn quốc như Cao đẳng Sư phạm tp hà nội, trường tiến hành Nông lâm Bến Cát, Cao đẳng Luật khoa - hành chính, Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương...
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét