Năm 1925, số học trò người Việt theo học chương trình trung học Pháp ngày một các, khu bản xứ của trường trung học thứ 1 ở thành phố sài gòn Chasseloup Laubat ko còn đủ sức đựng.
Chính quyền Pháp phải cho thành lập cơ sở mới theo thiết kế đồ họa của kiến trúc sư Hebrard de Villeneuve để làm một phân hiệu mới tại Chợ Quán (thuộc Chợ Lớn).
Từ phân hiệu của Chasseloup Laubat thành trung học Pétrus Ký
Pétrus Ký có cơ cấu độc đáo với ba phần riêng lẻ gồm khu học, khu nội trú và khu thể dục. Khu học hình tứ giác với hai chái nhô ra làm nơi cơ quan làm việc phát hành chính, nhiều lớp học tập trung tại hai dãy nhà một tầng bao bọc sân chính.
Trong cùng khu học có nhiều phòng chuyên môn vẽ và sử địa, giảng đường có bậc và những phòng thí nghiệm. Khu nội trú có một phần là nhà ăn 600 chỗ và phần còn lại là bốn căn hộ chung cưchcc sắp xếp theo hình nanh sấu.
Cổng chính của trường (nay trên đường Nguyễn Văn Cừ) có tháp chuôn đồng hồ. vật liệu triển khai xây dựng trường sắt, gạch, ximăng được mang từ Pháp sang.
 |
| Trường Pétrus Ký khi mới hoàn thành. Ảnh tư liệu |
Cuối tháng 11/1927, Toàn quyền Đông Dương Alexandre Varenne quyết định đặt tên phân hiệu mới xây của trường Chasseloup Laubat, mang tên Collège de Cochinchine, dưới sự điều khiển vận hành của ban giám đốc điều hành trường chính và một giáo sư phụ trách tổng giám thị của phân hiệu.
Năm học 1928-1929, chính quyền Pháp đổi tên phân hiệu thành Cao đẳng tiểu học Pháp bản xứ, khai trường với 200 học sinh thứ nhất. Trường có sát nhập thêm một hệ trung học đệ nhị cấp bản xứ (Lycée) nên có hai cấp học, cao đẳng tiểu học và trung học (tú tài Pháp).
Nhân dịp khánh thành tượng đồng nhà bác học Trương Vĩnh Ký ở sảnh đường, Thống đốc Nam Kỳ đặt tên trường là Lycée Pétrus Trương Vĩnh Ký, thường được gọi tắt là Pétrus Ký.
Học sinh của trường tăng dần theo các năm tiếp đến, năm 1930 có 680 học sinh, trong đó 48 người thi tú tài. Do tuyển chọn và thi cử gắt gao nên học trò của trường phần nhiều khá giỏi, học hành siêng năng chăm chỉ.
Nhân lễ kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhà phong tục, nhà bác học Pétrus Trương Vĩnh Ký (1937), tượng bán thân của ông được đặt giữa sân trường.
Do chiến tranh nên học trò trường Pétrus Ký di chuyển về trường sở Sư phạm tp.hồ chí minh năm 1942. Ba năm tiếp theo, trường sở Sư phạm bị trưng dụng làm doanh trại cho quân đội Nhật nên học sinh Pétrus Ký lại phiêu bạt về trường Tiểu học Tân Định rồi ngưng hoạt động.
Mãi đến đầu năm 1946, khi quân Pháp trở lại xâm lăng tp.hồ chí minh, trường được mở lại dù thế phải dạy nhờ ở chủng viện công giáo Saint Joseph ở đường Lucien Mossard (Nguyễn Du ngày nay). một trong các năm dau đó trường được về chỗ cũ ở Chợ Quán và hoạt động cho đến nay.
Từ ngày ra đời đến trước năm 1947, hiệu trưởng Pétrus Ký đều là người Pháp, sau lúc học trò trở lại trường cũ cũng là lúc ông Lê Văn Khiêm (giáo sư cử nhân Toán chính ngạch hạng nhì) làm hiệu trưởng thay cho. Từ đó, hiệu trưởng của Pétrus Ký đều là người Việt.
Ngôi trường của những phong trào đối phó chống Pháp
Trường Pétrus Ký nổi tiếng với phong trào ứng phó chống chế độ thực dân Pháp, động viên ý thức yêu nước của cứ dân bằng những hình thức sinh động.
Sau cuộc bạo động của quân Nhật 9/3/1945, các học trò của trường đã tham dự phong trào giới trẻ tiền phong cùng một số giáo sư như Phạm Thiều, Lê Văn Chí, Trần Văn Thanh - các người bí mật hoạt động trong tổ chức sự kiện Việt Minh để chuẩn bị cho tổng khởi nghĩa tháng Tám giành chính quyền.
 |
| Học sinh trường Pétrus Ký thời Pháp thuộc. Ảnh tư liệu |
Đầu năm 1948, học sinh Pétrus Ký đã khởi điểm phong trào chiến đấu Dạy và học bằng tiếng Việt với yêu cầu bãi bỏ chế độ thi cử nghiệt ngã, chống khủng bố, kìm kẹp học trò. Trong ngày tựu trường một trong những năm sau đó, họ cùng các học sinh trung học trường khác đưa yêu sách bãi khóa một tháng đòi BGD&ĐT của chính quyền giải quyết ngay.
Chính quyền Pháp bắt bớ, ra lệnh đóng cửa hai trường Pétrus Ký và Gia Long, sau đó yêu cầu học trò làm đơn xin đi học lại. học sinh lên tiếng đòi chính quyền liền sau đó trả ngay học sinh bị bắt, đảm bảo an ninh cho học sinh, chẳng thể khủng bố và bắt bớ vô cớ và mở lại những trường vô điều kiện.
Đầu năm 1950, hơn 2.000 học sinh trường Pétrus Ký và những trường khác đã kéo đến cơ quan Nha học chính biểu tình, đòi thả tự do cho học trò bị bắt. tiếp theo, đoàn biểu tình kéo đến Dinh Thủ hiến Nam Việt, mỗi lúc một đông, lên đến hàng chục nghìn người.
Trước căng thẳng này, Pháp ra lệnh cho cảnh sát bắn vào đoàn biểu tình, học trò Trần Văn Ơn của trường Pétrus Ký bị trúng đạn, tử vong tiếp đến. Cái chết của Trần Văn Ơn đã ảnh hưởng tới phong trào ứng phó của nhân dân tp.hcm.
Ngày 12/1/1950, lễ tang của Trần Văn Ơn đã biến thành cuộc ngợi ca lực lượng của đồng bào yêu nước tp.hồ chí minh - Chợ Lớn chống lại chính quyền thực dân Pháp. Hàng nghìn học trò các đô thị Mỹ Tho, Cần Thơ, Huế, thành phố hn kéo về tp sài gòn tham gia, làm nên một lễ tang to nhất tại thành phố này kể từ sau đám ma Phan Bội Châu.
"Chúng ta sẽ không bao giờ quên được ngày 9/1, ngày mà anh Ơn và anh chị học sinh, sinh viên đã đem máu xương, tính mệnh của mình đổi lấy tự do cho anh chị bị giam cầm. ý thức Trần Văn Ơn bất diệt", trích bài điếu văn của học trò ngày đó.
Khoảng năm 1960, chương trình dạy bằng tiếng Pháp chấm dứt, Pétrus Ký trở thành trường trung học đệ nhị cấp và chương trình tiếng Việt được bắt đầu. Đây cũng được xem như là nguyện vọng của phần đông thế hệ học trò đã ứng phó trước đó.
Dù Pháp muốn phát hành chương trình giáo dục với mục đích tập huấn đội ngũ tận tụy chuyên dụng cho cho chế độ, song đa phần học sinh Pétrus Ký đã không bị "đầu độc". Họ vẫn bảo tồn tinh thần yêu nước, chống chọi cho nền độc lập và thống nhất nước nhà.
Nhiều học sinh ở trường đã phát triển thành trí thức, văn nghệ sĩ và chính khách nổi danh như Huỳnh Tấn Phát, Trần Đại Nghĩa, Huỳnh Văn Nghệ, Trần Bạch Đằng, Nguyễn Tấn Gi Trọng, Trần Văn Khê, Mai Văn Bộ, Lưu Hữu Phước, Nguyễn Minh Triết… nhiều giảng viên, lãnh đạo những đại học lớn tại tp hcm từng là học sinh của ngôi trường Pétrus Ký.
 |
| Học sinh trường THPT chuyên Lê Hồng Phong trong một lễ khôn lớn. Ảnh: Mạnh Tùng |
Sau năm 1975, trường mang tên cố Tổng bí thơ Lê Hồng Phong, đến niên học 1981-1982 tổ chuyên toán trước tiên của trường thành lập. Từ niên học 1990-1991, trường chính thống được giao nhịêm vụ chuyên huấn luyện học sinh giỏi cho tp.hồ chí minh, là tâm điểm uy tín chất lượng cao những tỉnh, thành phía Nam.
Tỷ lệ tốt nghiệp của trường qua nhiều năm luôn ngót nghét 100%, trên 90% trúng tuyển đại học. Đây là một trong các trường giàu thành tích nhất thành phố hồ chí minh trong những kỳ thi Olympic, học sinh giỏi quốc gia.
| Pétrus Trương Vĩnh Ký (1837-1898), tên hồi nhỏ là Trương Chánh Ký, mai sau đổi tên đệm thành Trương Vĩnh Ký, là nhà văn, nhà ngôn ngữ học, nhà giáo dục học, và khảo cứu phong tục điển hình của việt nam trong kỷ nguyên 19. Thông thạo 26 thứ tiếng, năm 1874 Trương Vĩnh Ký được thế giới bầu chọn là "nhà bác học về ngôn ngữ", ở trong danh sách 18 nhà bác học thế giới của thế kỷ 19, được ghi tên trong tự điển Larousse. |
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét