Nhiều học trò theo chương trình phổ thông Pháp ở việt nam trước 1954 hiện là các cựu giáo chức tóc bạc da mồi. Họ vẫn nhớ kỷ niệm thời cắp sách đến trường 60-70 năm trước.
Ngày học hai buổi, giáo viên rất nghiêm khắc
Ông Võ Văn Mậu (84 tuổi, ngụ quận 5, TP HCM), nguyên thầy giáo trường Pétrus Ký, nay là THPT chuyên Lê Hồng Phong, từng theo chương trình tiểu học Pháp ở huyện Mỏ Cày (Bến Tre). Sáu tuổi bước vào lớp đồng ấu (lớp 1), thầy giáo đã dạy tiếng Pháp và đây là ngôn ngữ chính suốt cấp học.
 |
| Ông Võ Văn Mậu. Ảnh: Mạnh Tùng |
Học sinh cấp một học một tuần năm ngày, hàng ngày hai buổi, sáng từ 7h30 đến 11h, chiều từ 13h30 đến 16h30. Mỗi tuần có nhiều thêm vài giờ tiếng Việt với những môn học thuộc làu, ngữ pháp, chính tả.
Ông Mậu kể, mỗi huyện lúc đó mới có một trường tiểu học, mỗi trường có 4-5 lớp đồng ấu (khoảng 30 em) mặc dù vậy rơi rụng dần khi lên lớp cao hơn như dự phòng, lớp ba, lớp nhì, lớp nhất. duyên do chương trình học nặng và khó, thi cử đánh giá rất nghiêm nhặt.
Thầy giáo thời đó rất nghiêm, phần học sinh thì kính nể và sợ uy của thầy. Trong lớp học ko có nói chuyện tinh nghịch, làm ồn bởi thầy nhắc nhở các lần thì có quyền đuổi trò hư ra khỏi lớp. hoàn cảnh nghiêm trọng, giáo viên có thể đề nghị hiệu trưởng cho thôi học.
Đến lớp ba, học trò nào chưa thể giao tiếp bằng tiếng Pháp sẽ bị cho nghỉ. kết thúc mỗi lớp học đều có kỳ thi sát hạch với hai phần viết và vấn đáp. "Phần thi vấn đáp là khó nhất, bởi mấy giám khảo là ông Tây, bà đầm hỏi đủ kiến thức", ông nhớ lại.
Hết chương trình tiểu học, học sinh phải nắm vững kiến thức nguồn gốc Đông Dương, đọc sách và chuyện trò những sự kiện chính của Pháp, cuộc cách mạng công nghiệp, nhiều phát minh lớn và cuộc khám phá vùng đất mới... Môn văn phải nắm được tác phẩm kinh điển thời đại 17-18.
Trung bình mỗi kỳ thi cấp bằng cấp tiểu học tỷ lệ đậu chỉ chừng 20-25%. Khóa thi của ông Mậu chưa tới 20 học sinh ở huyện Mỏ Cày đậu tiểu học, ở xã quê ông chỉ được vài người.
 |
| Một lớp tiểu học chương trình Pháp ở Châu Đốc. Ảnh tư liệu |
Sau đó, ông Mậu lên tp sài gòn theo chương trình bậc thành chung ở trường Thực nghiệp tp hcm, học cùng với chương trình sư phạm. học trò được cấp học bổng 200-350 đồng mỗi tháng, trợ giúp chi phí ăn ở, tuy thế phải cam đoan sau lúc tốt nghiệp làm thuê làm mướn tác giảng dạy tối thiểu 10 năm.
Tốt nghiệp sư phạm, ông và nhiều đồng môn được xếp đặt nơi cơ quan làm việc, người nào giỏi được quyền lựa chọn trường về dạy.
Đánh giá về chương trình giáo dục Pháp đã trải qua, ông Mậu điều nhận xét ngắn gọn "chất lượng tốt, phân hóa rõ ràng". Chương trình học đã tạo động lực "ép" học sinh phải cần cù, đắm đuối học tập bởi chỉ cần xao nhãng, ko theo kịp bạn hữu, người đó sẽ bị đào thải.
Ngoài ra, h.thống đánh giá chất lượng của Pháp minh bạch, ko đánh đồng. "Mỗi tháng, mỗi quý họ đều có kỳ khám xét, phân loại và xếp hạng học trò. Người nào kém thì nhìn vào đó, biết mình đang nơi đâu đặng đi lên theo kịp người ta".
Dạy học, ra đề, chấm thi theo hướng mở
Cùng chương trình Pháp song ông Nguyễn Minh Nhựt (74 tuổi, ngụ tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu), nguyên giáo viên THPT tại tp.hồ chí minh, lại tiếp thu nó trên đất Campuchia bởi ông được sinh ra tại đây và có cha công tác ở sở Hỏa xa Đông Dương.
Chương trình tiểu học Pháp được dùng cho toàn Đông Dương, ngôn ngữ giảng dạy hoàn toàn bằng tiếng Pháp. bằng hữu trong lớp xuất thân từ các tình cảnh, có người con công chức đẳng cấp, hay viên chức bậc trung và cả con cháu tôn thất Campuchia.
Đến bậc thành chung và tú tài, ông về việt nam và theo học ở Chasseloup Laubat (trường THPT Lê Quý Đôn ngày nay), vẫn học theo chương trình tiếng Pháp nên gần như ông ko biết đọc, viết tiếng Việt, chỉ giao thiệp ở mức sơ cấp.
Ông phải tự học tiếng Việt cùng sự trợ giúp của các thầy cô tại Đại học Sư phạm tp sài gòn với thoả ước công tác tại đất nước việt nam. Ra trường năm 1968 làm thầy giáo Sử - Địa, ông được phân công dạy tại nhiều trường như Thoại Ngọc Hầu (An Giang), Côn Đảo (Bà Rịa - Vũng Tàu), Pétrus Ký, Trần Khai Nguyên (Sài Gòn)...
"Có đi dạy học, hiểu được nghề mình mới hiểu ra các trị giá quý giá của nền giáo dục Pháp hồi nhỏ mình theo học", ông giáo san sẻ. Theo ông Nhựt, phương pháp giáo dục của Pháp là học ở chỗ, học sinh được ôn luyện ngay trên lớp, về nhà sẽ có bài tập riêng được sửa trong buổi học sau.
Đầu tiên, các trò đổi chéo bài làm cho nhau để rà soát, sau đó một số người sẽ được lên bảng trình bày bài giải. Tiếp đó giáo viên cho học trò tranh cãi xem bạn mình đúng sai, hay dở ra sao rồi sẽ kết luận bài học.
Trong lớp, học sinh có thể giơ tay phát biểu bất cứ khi nào nếu cảm giác thấy ko hiểu bài hoặc không chấp nhận với ý kiến - quan điểm của thầy. Thầy sẽ tiếp thu để giảng giải cho trò và bảo tồn ý kiến của mình, tận đến lúc trò bị thuyết phục.
Cho học sinh quyền tự do tranh luận nhưng ko có nghĩa thầy giáo dễ mà ngược lại rất nghiêm. chẳng hạn với môn tiếng Pháp bậc tiểu học, mọi ngày thầy giáo dạy nhuần nhuyễn cho học sinh 10 từ mới. Bài học hôm sau, thầy có thể kiểm tra bất cứ học trò nào về từ cũ đã học, ai không thuộc sẽ bị phạt roi và chép phạt.
Sở dĩ thầy giáo có khoảng thời gian dành tặng học sinh những mà ko sợ "cháy" giáo án, bởi giáo án dạy học của Pháp ko mang tính áp đặt. Chương trình dạy được sắp đặt có lộ trình theo dạng cuốn chiếu, các chuỗi kiến thức nối kết mật thiết với nhau.
 |
| Học sinh trung học trong một giờ Hóa học chương trình Pháp đầu kỷ nguyên 20. Ảnh tư liệu |
Theo ông Nhựt, chương trình Pháp nặng bởi yêu cầu kết quả đạt được cao tuy thế không ôm đồm. Họ đi bước từng bước miễn là học sinh học tới đâu phải nắm chắc tới đó.
Ông Nhựt kể, thế hệ học sinh của mình sắp như không biết đến quay cóp trong giờ thi, bởi "có giở sách vở hoặc xem bài bạn cũng chẳng làm được bài". Lối ra đề của Pháp theo hướng tổng kết, vận dụng kiến thức chung, sẽ không có câu hỏi nào chỉ nằm gói gọn trong một đơn vị tổ chức bài học.
Tới mắt xích chấm thi, thầy giáo ko cho điểm trên tài sở lời giải, đúng sai mà dựa vào lập luận trong bài làm thuyết phục hay không. "Từ khi dạy học đến cho đề rồi chấm thi của họ thời đó đều về hướng mở. Sẽ ko có một nút thắt tại bất cứ bài toán nào để khai phóng học sinh có thể phản biện tiếp, từ đó nảy ra cái mới hơn", ông giáo điều nhận xét.
Bằng kinh nghiệm mấy chục năm dạy học, ông Nhựt cho là, ngành giáo dục đất nước việt nam có thể chọn lọc và học tập một vài thế mạnh giáo dục Pháp từ thượng cổ để hoàn tất mình.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét