Thi đại học tại Trung Quốc 'khó nhất thế giới'

Kỳ thi đại học (gaokao) ở Trung Quốc luôn được thế giới xem là thử thách to nhất so với học trò. Bài viết được san sẻ trên The Guardian về nơi sản xuất và những góc khuất của kỳ thi này. 

Tính chất gay go khiến cho ăn gian thi cử

Trong hai ngày đầu tháng 6 hàng năm, cả Trung Quốc như dừng lại lúc học trò cuối cấp trung học bước vào kỳ thi gaokao quan trọng nhất trong cuộc đời. Gaokao là sự kiện quốc gia, ngang tầm với ngày nghỉ lễ, dù thế ít vui vẻ hơn các. những công trình xây dựng sắp điểm thi phải tạm bợ hoãn thi công, việc di chuyển cũng được chuyển hướng để tránh làm phiền thí sinh. Xe cứu thương luôn luôn hiện hữu mặt ngoài phòng trường hợp sĩ tử suy sụp do sức ép thần kinh, cảnh sát đi tuần tra để giữ cho đường phố yên tĩnh.

Người dẫn chương trình radio luận bàn về cấu trúc bài thi và câu hỏi cụ thể. lúc kết quả được công bố, những người điểm cao nhất được chúc mừng trên cả nước. Điểm số trong kỳ thi gaokao quyết định cơ hội sống và khả năng kiếm tiền, bởi vậy đây là số lượng cần thiết nhất trong cuộc đời mỗi đứa trẻ trung Quốc. Suốt những năm tháng đi học, các học sinh siêng năng học thuộc làu và luôn trong thực trạng stress. 

Phụ huynh Trung Quốc đợi con làm bài mặt ngoài điểm thi gaokao. Ảnh: Getty Images

Trước cổng trường, dưới cái nắng gay gắt mùa hạ, phụ huynh chen chúc, xô ngã để tìm chỗ đứng phía trước hàng rào sắt, cố nhìn vào ở trong và đợi con mình bước ra. ô tô đỗ kín khắp những con đường làm cho cổng trường. Sĩ quan cảnh sát thành phố nhẫn nại giảng giải với người đi đường vật lộn tìm ko gian trống. đấy là cảnh tượng gần gũi hàng năm trong mùa thi gaokao tại Trung Quốc. 

Sau 5h chiều, khi kỳ thi kết thúc, học sinh bước ra khỏi phòng thi. một số nhận được bó hoa từ cha mẹ, một vài được bố vội vã chụp kiểu ảnh bằng ĐT thông minh để lưu trữ khoảnh khắc cấp thiết này, còn mẹ ngay lập tức hỏi han với vẻ thắc thỏm: "Đề khó không?". 

Với ý nghĩa gay go từ cuộc thi gaokao, gian lậu là một vấn đề lớn. máy quay, thiết bị phát thanh, tai nghe để truyền câu hỏi và câu trả lời được tìm thấy trong những đồ dùng cá nhân của thí sinh như trang sức, kính, ví, bút, thước kẻ và đồ lót. tất cả phòng thi có gắn máy quay và bằng máy dò kim khí.

Năm ngoái, cảnh sát đã phá một tiến hành tổ chức gian lận thi cử tại tỉnh Giang Tây, cung cấp dịch vụ thuê mướn người thi bài bản hóa trang thí sinh với mức giá lên đến một triệu nhân dân tệ. ở thành phố Lạc Dương, tỉnh Hà Nam, hội đồng thi bằng máy bay không điều khiển xe để quét tín hiệu vô tuyến được gửi từ trong ra ngoài. Vân tay và mống mắt được áp dụng để chứng nhận tên tuổi sĩ tử. Đề thi được giữ vững hộ vệ đưa đi học và giám sát bằng hệ thống GPS, trong khi những giám khảo ra đề được lưu giữ, kiểm khám xét bền chặt để tránh lộ đề. năm 2016 này, theo các quy định mới, gian lận thi cử có thể bị kết án lên đến 7 năm tù. 

Áp lực đến chủ đạo từ phụ huynh và thầy cô giáo

Yuan Qi, 18 tuổi, học trò ở Bắc Kinh cho hay lần trước tiên được nghe nhắc đến gaokao là từ giáo viên tiểu học. Từ gaokao được nói về thường xuyên tại trường, trên bàn ăn tối như một động lực để học sinh cố gắng. đối lập vào đại học ở nước nào cũng ác liệt, tại Trung Quốc khó khăn gấp bội. nhiều đại học số 1 có thể chọn chỉ một trên 50.000 thí sinh. Tỷ lệ thất nghiệp sau đại học là khoảng 16%. Chỉ cần vào đại học, sinh viên hầu như nắm chắc khả năng nghề nghiệp và thậm chí hôn nhân. 

Để sẵn sàng cho kỳ thi vào tháng 6, Yuan Qi chỉ ngủ 6 đến 7 tiếng mỗi đêm kể từ tháng 3. Cậu nhồi nhét kiến thức 12 tiếng thường ngày định kỳ mỗi tháng trời trước kỳ thi, học thêm chăm chỉ vào chủ nhật, dành vô cùng nhiều quãng thời gian làm bài thi thử. Trước đó, bố Yuan tìm đủ cách để chuyển cậu từ quê (tỉnh Hà Bắc) đến trường trung học tại Bắc Kinh, luôn tin rằng đây là bước gần hơn để bảo đảm sau này trong trường đh mong ước. 

Gaokao là tượng trưng của mạng lưới hệ thống giáo dục Trung Quốc. thế nhưng, kỳ thi bị chỉ trích vì gây áp lực lớn lên trẻ em. Một số lượng lớn gia đình khá giả cho con đi du học, một phần vì ko hài lòng với kỳ thi này. nhưng mà cuối cùng đa số thấy được ko có sự thay vì thích hợp cho gaokao. "Trung Quốc có quá các người", đây là điệp khúc phổ biến để biện hộ cho hầu hết mọi thứ từ liên lạc trong thành phố đến nông thôn nghèo, và một lần nữa được áp dụng lúc đề cập đến cuộc cạnh tranh thảm khốc cho nguồn tài nguyên giáo dục hữu hạn.

Truyền thống để kỳ thi quyết định tương lai một con người đã có từ thời cổ đại ở Trung Quốc, từ kỳ thi keju tuyển quan chức triều đình vào kỷ nguyên 7 tại triều đại nhà Hán. những ứng viên bị khóa trong phòng kín suốt 3 ngày, vừa làm bài thi vừa ăn ngủ song song với đó. Với tỷ lệ đỗ 1%, tâm thần áp lực là dễ hiểu. Thậm chí còn có một thần ma gắn liền với những kỳ thi ở Trung Quốc - Zhong Kui, người tự vẫn ngay sau khi bị chối bỏ lần thi trước tiên.

Gaokao thường được so sánh với kỳ thi keju. có mặt trên thị trường năm 1952 dưới thời nhà nước cộng sản mới, gaokao bị ngưng hoạt động trong cuộc cách mệnh tập quán. tất cả trường đại học đóng cửa, những vị trí hiếm hoi trong trường đh được phân theo chính trị chứ không nhờ triển vọng học tập. Chỉ đến năm 1977, một trong những năm sau khi Mao Trạch Đông tắt hơi, gaokao được tiến hành tổ chức trở về với hình thức mới hơn. 5,7 triệu người đã đăng ký với chỉ 22.000 suất vào đại học. Kể từ những năm 1978, gaokao được đơn vị chịu trách nhiệm thường niên vào mùa hạ.

Gaokao gồm có 4 môn thi, mỗi môn 3 tiếng: Tiếng Trung, tiếng Anh, Toán và một môn khoa học tự chọn (Sinh học, Hóa học, Vật lý) hoặc một môn xã hội tự chọn (Địa Lý, nơi sản xuất, Chính trị). Đề chủ yếu là câu hỏi trắc nghiệm và điền vào chỗ trống, nổi danh là rất khó. Đề Toán được so sánh với chương trình cấp đại học tại Anh. cơ mặc dù vậy mà, đối với những sinh viên, đáng sợ nhất là bài luận.

Điểm số trong kỳ thi gaokao là mục tiêu gay cấn của học sinh Trung Quốc. Ảnh: The Guardian

Áp lực to nhất đến chính yếu từ bố mẹ và thầy cô giáo. đương nhiên, cá nhân đều có thể thi lại vào năm sau, tuy vậy sĩ tử sẽ gặp suy giảm nếu tiếp tục thất bại. các vụ tự tử trong mùa thi không còn xa lạ. Một nghiên cứu năm 2014 cho tất cả chúng ta thấy kỳ thi stress là yếu tố chính trong 93% tình huống học trò tự sát. năm vừa qua, một trường trung học tại Hà Bắc làm hàng rào tầng trên ban công ký túc xá sau khi hai học sinh nhảy lầu thời điểm sắp tới kỳ thi gaokao.

Căng thẳng học tập có thể bắt đầu từ rất sớm, điều này được chứng minh khi một cậu bé 10 tuổi tự sát sau trận đấu với mẹ về bài tập về nhà. dù thế, đại đa số học trò Trung Quốc không thở than về khối lượng việc làm của mình bởi đây đã phát triển thành điều thông thường. 

Gaokao - chiếc cầu nhỏ hẹp không dành cho tất cả

Lối vào đại học là chiếc cầu nhỏ hẹp mà mọi người phải đi bộ một cách gian nan để vượt qua. một vài người có đôi giày tốt hơn người khác. các thành viên trong gia đình giàu có tốn nhiều tiền thuê mướn gia sư cho con ôn thi đại học. học trò ở các thành phố lớn như Bắc Kinh hay Thượng Hải được chính quyền tương hỗ điều kiện giáo dục tuyệt vời nhất. Nhiều bố mẹ và học sinh kiến nghị tiếng Anh nên phát triển thành môn tự chọn bởi điều kiện học tập thiếu thốn là một khó khăn lớn. "Điểm số liên quan khăng khít với hiện trạng kinh tế xã hội", Trey Menefee, giảng sư Viện giáo dục Hong Kong cho hay. 

Từ đầu những năm 2000, những tỉnh được phép ra đề thi riêng biệt. năm Bính Thân này, nhiều trường đh tốp đầu đã thí nghiệm phỏng vấn thí sinh. nhiều người gây ấn tượng sẽ được cộng với điểm. trong khi đó, một số đổi thay nhỏ vấp phải sự chống cự mạnh mẽ. Hồi tháng 5, nhà nước công bố 80.000 tiêu chí vào trường đh ở tỉnh Giang Tô và Hồ Bắc sẽ dành tặng sinh viên đến từ phạm vi nghèo với cố hết sức giải quyết bất công bằng giáo dục. tuy thế, bố mẹ tầng lớp trung lưu ở 6 thành phố đã biểu tình phản đối, lo lắng điều này khiến con cái họ thua thiệt.

Không phải toàn bộ học trò Trung Quốc đều đặt cược số mệnh vào kỳ thi gaokao. dẫu rằng hơn 9 triệu người tham gia kỳ thi này mỗi năm, tổng số lượng này đang giảm dần. đó là nhờ sự tăng lên nhiều khóa học nghề, đảm bảo triển vọng việc làm tốt hơn sau lúc tốt nghiệp. các học sinh có xu hướng ra nước ngoài du học. Hiện có 300.000 sinh viên Trung Quốc tại Mỹ và 90.000 sinh viên ở Anh. 

Một người bạn cùng lớp của Yuan, Jiang Xinye cũng tham gia cuộc tản cư. thay thế thi gaokao, Xinye thi TOEFL, SAT và giành được địa điểm tại một trường tư tại  Massachusetts, Mỹ. Cô luôn tin rằng con đường mình lựa chọn là đúng đắn, bởi trường học ở Trung Quốc chỉ dạy cách vượt qua kỳ thi gaokao, học sinh phải tự xử lý nhiều bài toán của mình. "Giáo viên chỉ cho bạn biết câu trả lời đúng, và đùn đẩy nghe ý kiến khác biệt", cô nói. Jiang Xinye đóng gói xuất hành đi Mỹ khi bạn hữu đang trong phòng thi.

Kết quả gaokao đến với Yuan ko như chờ mong. Cậu đạt 664 điểm, xếp hạng 1.020 trên 61.222 sĩ tử tại Bắc Kinh, vẫn là một điểm hay mặc dù thế thấp hơn các so với dự định của phụ huynh. Chỉ có 500 người trước tiên chắc hẳn giành được vị trí vào Đại học Bắc Kinh khi tổng số lượng thường được là 680. Ngay cả lúc bên trong tốp đầu, được nhận vào đại học chuyên về hàng ko tiếp đến, điểm số của Yuan vẫn là nỗi thất vọng. Yuan đã thất bại theo khái niệm hẹp về thành công. "Tôi không quá buồn, dù thế tôi cảm thấy phụ huynh là nhiều người thất vọng nhất. Nếu không có họ, nếu không thể đặt kỳ vọng quá cao từ lúc còn nhỏ, lẽ nào tôi sẽ cảm giác thấy khá hơn", cậu nói. 

Phiêu Linh