Không chỉ tiếng Anh, người Việt còn yếu kinh nghiệm sống

GS Trần Văn Nhung, nguyên Thứ trưởng GD&ĐT chia sẻ với VnExpress bài viết về những đề nghị của học sinh thời nay.

Trong bức thư gửi học sinh nhân ngày khai giảng 24/10/1955, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khuyên những em phải học tập và luyện tập để lớn mạnh toàn diện cả đức, trí, thể, mỹ. Để dễ nhớ tôi lâm thời biểu diễn sự toàn diện đó thành công thức:

Đức + Trí + Thể + Mỹ = Con người toàn diện.

Các dấu + trong công thức trên mang ẩn ý, diễn đạt sự gắn bó hữu cơ giữa những yếu tố cơ bản để hình thành con người toàn diện.

GS Trần Văn Nhung.

Bước sang thể kỷ 21, kỷ nguyên khắp thế giới hóa và cách mệnh công nghiệp 4.0, công thức này có gì đổi thay? 

Tôi cho rằng về cơ bản, công thức này vẫn còn giữ nguyên giá trị của nó. Có chăng là cách diễn giải sự gắn bó, những yếu tố cơ bản và định nghĩa con người toàn diện trong kỷ nguyên 21, với những điểm đặc biệt, với những kinh nghiệm sống đặc trưng mới của kỷ nguyên.

Tôi muốn diễn giải công thức trên một cách chi tiết hơn, rõ hơn với kỷ nguyên 21. đó là:

Đạo đức + trí óc + Sức khỏe + Kỹ năng sống +Tiếng Anh + kỹ thuật thông tin = Con người lý tưởng trong kỷ nguyên 21.

Khi đem so sánh hai công thức trên ta sẽ thấy chúng không khác nhau mấy và đang được lồng ghép vào nhau. kinh nghiệm sống đã có một phần bên trong đạo đức, trí óc và sức khỏe. Nói cách khác, trong kinh nghiệm sống có đạo đức, trí óc và sức khỏe. Ba yếu tố này hình thành kinh nghiệm sống và kinh nghiệm sống, đến lượt nó, sẽ ảnh hưởng trở lại những yếu tố này.

Kỹ năng sống song song với tiếng Anh và kỹ thuật thông tin đã góp một phần hình thành trí óc, hình thành nhân cách và trình độ. kinh nghiệm sống + tiếng Anh + kỹ thuật thông tin là tụ tập những kinh nghiệm sống và công tác cấp thiết để cho một công dân hội nhập thành công trong kỷ nguyên khắp thế giới hóa.

Trong bài thơ Thú nhàn, nhà thơ Cao Bá Quát (1808-1855) đã tiên đoán tài ba về kỷ nguyên khắp thế giới hóa ngày nay: "Kho trời chung mà bất tận của mình riêng". Tôi lâm thời diễn giải ý nôm na của câu thơ trong thời tiên tiến như sau: Một con người sáng dạ giàu bản ngã có thể khai hoang những bất tận kho tàng trí óc của nhân loại, nhất là trong kỷ nguyên kỹ thuật thông tin và truyền thông (IT/ICT) ngày nay. Nguồn thông tin, thông tin, trí óc chung của cả loài người bằng tiếng Anh, bên trong kho trời chung của cả thế giới. Ai khôn ngoan biết sử dụng Google, Internet thì người đó giàu có vô hạn, vì thông tin là quyền bính (information is power).

Tuy nhiên, nếu nghĩ rằng với vốn tiếng Anh và kỹ thuật thông tin tốt là đủ cho một công dân khắp thế giới ngày nay thì chưa đúng. Để hội nhập quốc tế thì tiếng Anh và kỹ thuật thông tin đã đành là rất cấp thiết, cơ mà đấy mới chỉ là sự cấp thiết của công cụ hội nhập. Cái cơ bản và cái quyết định sức mạnh và hiệu nghiệm hội nhập quốc tế của con người việt nam vẫn là "phần mềm" bên trong cái "vỏ" tiếng Anh và kỹ thuật thông tin.

Đó là sự sẵn sàng tỷ mỷ, bài bản và khẩn trương về kiến thức, phong tục, giáo dục, sự thông thạo nghề nghiệp, sự tự tin, tính khiêm nhường, sự thành thật... Nói cho gọn lại là cái phông, kiến thức phong tục nền quyết định khả năng hội nhập, chứ chẳng những công cụ hội nhập.

Tôi cho rằng, qua giao tiếp, qua việc làm bên trong nước và ngoài nước, cái mà người Việt chúng ta còn thiếu chẳng những có tiếng Anh và kỹ thuật thông tin, mà đầu tiên, trên hết và chính yếu là phong tục, kinh nghiệm sống, kinh nghiệm công tác, kinh nghiệm hội nhập và cộng tác quốc tế.

Cái phông, kiến thức nền rất tổng quan cơ mà cũng rất chi tiết. khi ta đi ra, người ta đi vào để cộng tác, để buôn bán, thì phong tục giao tiếp, phong tục đối thoại, phong tục công cộng, phong tục giao thông, phong tục lễ tân, trình độ tiếp cận và giải quyết bài toán... là những cái đầu tiên bạn nhìn, bạn có ấn tượng, bạn hiểu về ta.

Người xưa dạy vạn sự khởi đầu nan cũng chính là như thế. Làm sao cho những "sự khởi đầu" bớt nan giải đi. Đường hướng đã có rồi, thế giới mà chi tiết là những nước gần ta như Nhật Bản, Singapore đã thực hiện rất thành công, chúng ta cứ chần chừ mãi là sao?

GS Trần Văn Nhung
Email: tvnhung@moet.edu.vn