Nhiều câu hỏi bỏ ngỏ trong dự thảo chương trình phổ thông tổng thể

Thầy giáo Đào Tuấn Đạt, Hiệu trưởng THPT Anhxtanh (Hà Nội), chia sẻ đánh giá về dự thảo Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể.

Mình sẽ học môn gì? Trong bao lâu? Bài học là gì? Ngoài học ra thì có hoạt động ngoại khóa gì? Từ ngày thứ nhất vào lớp 1 đến lúc lên lớp 12, học trò vẫn chỉ đơn thuần chừng ấy thôi. những em lãnh đạm nhà chuyên môn bàn nhiều chuyện to tát và lãng mạn gì.

Phụ huynh và thầy cô giáo cũng nghĩ suy rất giản dị là làm sao phát triển tổng thể tâm hồn và trí tuệ của trẻ qua các khía cạnh về xã hội, thể chất, cảm xúc và tập quán. Họ sẽ phần nào bối rối lúc đọc mục tiêu cho giáo dục tiểu học của dự thảo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể.

Dự thảo ghi rõ mục đích là: "Chương trình giáo dục tiểu học giúp học sinh hình thành lên và lớn mạnh nhiều yếu tố cơ bản đặt nền tảng cho sự phát triển trang nhã về thể chất và tinh thần, bẩm chất và năng lực; định hướng chính vào giáo dục về tổng trị giá g/đình, cố hương, cộng đồng và những thói quen, nề nếp cần thiết trong học tập và sinh hoạt". Nếu ko ghi rõ mục tiêu của chương trình phổ thông tổng thể thì có cảm nhận thấy như đọc một khẩu hiệu hay nghị quyết ở đâu đó.

Ai cũng biết rằng đứa trẻ sinh ra không được giáo dục và thả vào rừng thì sẽ như Tarzan. Đứa trẻ được giáo dục sẽ khác Tarzan ở 5 y/tố thiết yếu là: nhận thức, tri thức, kinh nghiệm, thái độ và hành vi. Đầu ra của giáo dục hay bất kì đánh giá nào cũng ko tránh được 5 nguyên tố thiết yếu này.

Xã hội đang mất niềm tin vào giáo dục cũng bởi từng ngày trông thấy tận mắt học trò đến trường mà vẫn thiếu nhận thức, tới trường 12 năm tuy thế không lĩnh hội được kinh nghiệm học tập, chưa thể tự học suốt đời, không làm được các việc cụ thể cũng lại không có tầm nhìn.

Tại sao vậy? Vì giáo dục của chúng mình còn mải mê với 6 bẩm chất chính yếu: yêu nước non, yêu con người, chăm học, chăm làm, nghĩa vụ, thành thật (thay thế cho bản lãnh tại bản công bố trước); và 10 năng lực mấu chốt: tự chủ và tự học; giao tiếp và hợp tác; xử lý vấn đề và sáng tạo; ngôn ngữ; tính toán; tìm hiểu tự nhiên và xã hội; công nghệ; tin học; thẩm mỹ và năng lực thể chất.

Làm cỡ nào để học trò chăm học? Làm cỡ nào biết mình yêu nước chưa? Yêu nước đến đâu rồi? Yêu nước như thế đã đủ chưa? Chương trình liệt kê cơ nhưng mà ko trả lời những câu hỏi đó. Lại lấy đó làm "căn cứ để thiết kế đồ họa và phát triển chương trình môn học; biên tập sách giáo khoa và tài liệu chỉ dẫn tiến hành tổ chức giáo dục; đánh giá kết quả giáo dục học trò và uy tín chất lượng giáo dục phổ thông" sẽ là nghĩa vụ bất khả thi với tác giả sách giáo khoa và nhà trường.

Căn cứ và lập luận khoa học nào để chọn những phẩm chất và năng lực đó? Làm cỡ nào để tạo thành và lớn mạnh chúng? Làm thế nào để nhận định được? đó là nhiều câu hỏi mà câu giải đáp còn đang bỏ ngỏ.

Các câu hỏi, chả hạn: tất cả chúng ta là ai? Thế giới này điều hành ra sao? tại sao và bằng cách nào chúng mình sáng tạo? tri thức có ảnh hưởng như thế nào? Tôi học như cỡ nào để đạt kết quả là tốt? Làm thế nào để tôi biết? Làm sao tôi truyền đạt sự thông thuộc của mình?… Để tiến hành thực hiện được mục đích giáo dục, giả tỉ đã có mục tiêu hợp lý và được đồng tình rộng rãi của các nhà khoa học - công nghệ và dư luận thì câu chuyện chưa phải là học môn gì? Mà là xác định những "lĩnh vực tương tác" hay "các chủ đề liên môn". Mỗi lĩnh vực tương tác được định lượng bằng các câu hỏi như ví dụ tại trên.

Sau lúc xác lập nhiều lĩnh vực tương tác của mỗi bậc học, nhằm giải đáp các câu hỏi chi tiết thì mới xác lập những nhóm môn học. Chương trình phổ thông tổng thể để trống việc xác minh các lĩnh vực tương tác, ko trả lời một câu hỏi nào.

Việc xác lập các môn học dựa theo thuyết minh môn học đó cấp thiết như thế nào nên việc thêm bớt môn, môn nào buộc phải hay tự chọn thay đổi liên tục, dẫn tới các tranh luận ko dứt. Tương tự vòng xoáy thi cử đang xảy ra liên hồi, vô tận, hôm nay môn này thi rồi mai lại ko thi, bữa nay buộc phải rồi mai lại tự chọn. Môn học nào cũng bảo mình hay, mình quan trọng và không thể thiếu được nên số môn học bắt buộc chỉ có tăng mà không có giảm.

Thế kỷ 21 là của kết nối kiến thức và kiến thức đang tăng tiến chóng mặt. Số môn học được có ý kiến là phổ thông, cơ bản gia tăng nhanh chóng. những môn truyền thống Toán, Lý, Hóa, Văn, Anh, Sinh, Sử, Địa… chỉ còn chiếm một phần tư trong tổng số môn học. Ví dụ, tại Australia có tiểu bang danh mục môn học lên mức hơn 50. Nếu theo cách làm của tất cả chúng ta thì học trò phải học bấy nhiêu môn?

Chỉ cần đến đây thôi thì dự thảo chương trình đã đem lại các thắc mắc cho người đọc. Nếu đi tiếp vào việc lựa chọn môn học, nội dung và thời lượng mỗi môn, môn nào bắt buộc, môn nào tự chọn, tích hợp hay không… thì còn những vấn đề cần phải bàn hơn.

Ngày 12/4, BGD&ĐT công bố dự thảo Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể. Điểm mới của chương trình là chia giáo dục thành 2 công đoạn cơ bản (Tiểu học và THCS) và hướng nghiệp (THPT). Chương trình lộ diện các môn học mới, có chia cắt rõ ràng môn bắt buộc và tự chọn; nhiều trường sắp đặt quãng thời gian học từng môn... (toàn văn dự thảo).

Đào Tuấn Đạt