Giám đốc PISA việt nam: 'Không có chuyện luyện gà nòi đi thi'

- tại hội thảo quốc tế đất nước việt nam học ngày 15/12, GS Mỹ Paul Glewwe khúc mắc "Việt Nam nghèo sao học sinh xếp hạng PISA cao". Bà nhìn nhận cỡ nào về việc này?

- khi tổ chức cộng tác và lớn mạnh kinh tế thế giới (OECD) công bố kết quả là Chương trình nhận định học trò quốc tế PISA vào tháng 12/2013, đất nước việt nam đứng thứ 17 về Toán học (lĩnh vực trọng tâm), thứ 19 về Đọc hiểu và thứ 8 về khoa học, hầu hết quốc gia đã ngạc nhiên. vô cùng nhiều nhà phân tích từ Anh, Mỹ, Australia... đã sang tìm hiểu nền giáo dục đất nước việt nam để lý giải. Theo logic của nhiều kỳ đánh giá trước đó, nước có nền kinh tế chưa phát triển sẽ không có kết quả PISA cao. đất nước việt nam là ngoại lệ, hình thành lên sự khác biệt.

Kết quả PISA 2012 cũng làm phía chúng tôi sững sờ, vì đây là lần trước hết giáo dục việt nam bước vào một thang đo chung quốc tế, để biết uy tín giáo dục việt nam đứng ở chỗ nào toàn cầu, mình có thế mạnh - vượt trội gì không hay tồn ở các hạn chế như phần lớn mọi người việt nam phê phán.

- tại sao việt nam quyết định tham dự PISA?

- không như kỳ thi Olympic chỉ học sinh giỏi mới thi, PISA ko triển khai xây dựng tùy vào chương trình giáo dục của bất kỳ quốc gia nào mà xây dựng một sườn đánh giá riêng, xác định những trình độ căn bản nhất học sinh cần có được ở tuổi 15 lúc kết thúc chương trình giáo dục buộc phải để bước vào cuộc sống, hoặc học lên cao hơn. Tuổi 15 theo quan niệm của OECD là 15 năm 3 tháng đến 16 năm 2 tháng, học từ lớp 7 trở lên.

PISA có từ những năm 2000 dành cho học sinh những nước thuộc OECD. Vì thấy tính ưu việt của PISA nên những nước đã ghi danh tham dự, với đất nước việt nam là từ năm 2012. Bên cạnh mục đích giống các nước tham gia PISA để đánh giá đến lứa tuổi kết thúc giai đoạn giáo dục buộc phải, học trò đã sẵn sàng để đáp ứng với nhiều thách thức sinh hoạt ở mức độ nào, việt nam cũng có nhiều lý do riêng. trước hết, tham dự PISA là bước khả thi giúp đất nước việt nam hội nhập quốc tế về giáo dục. 

Thứ hai, PISA góp một phần bước tiến mới phương pháp khám soát, đánh giá trên lớp học và trên diện rộng về hướng đánh giá năng lực học sinh; phát triển tư duy độc lập, sáng tạo trong học tập và triển vọng vận dụng kiến thức vào vấn đề thực tại. tham gia PISA cũng được xem là bước bắt đầu chuẩn bị khả thi cho thứ tự bước chuyển biến mới giáo dục sau năm 2015, thay đổi chương trình, sách giáo khoa mới.

- Rất nhiều chuyên gia giáo dục ngờ vực tính Công bằng của kết quả là PISA vì số lượng học sinh tham gia ít, chỉ ở một vài vùng miền, bà nói gì về điều này?

- PISA chọn "mẫu" để đánh giá đại diện cho mỗi quốc gia. hầu hết học sinh tuổi 15 ở toàn bộ loại hình cơ sở giáo dục đều phải báo cáo - thống kê và nộp cho OECD. tiến hành tổ chức này sẽ toan tính trọng số, tỷ lệ nhiều trường tham gia, tiếp theo chạy ra danh sách trường được chọn. Từ danh sách này, các nước sẽ thống kê tất cả thông tin dữ liệu học trò tuổi 15, học từ lớp 7 trở nên và nộp cho OECD. Cuối cùng OECD chạy ra số lượng học trò 35 em/trường. Phần mềm chạy mẫu online, được OECD mở trong thời kỳ nhất thiết. tiến trình k-thuật này áp dụng cho hầu hết quốc gia.

Điều đó cho chúng ta thấy mọi chọn lựa đều là tình cờ - ngẫu nhiên và có tính đại diện của quốc gia, ko có chuyện luyện "gà nòi". OECD gọi đây là mẫu dân số học trò tại tuổi 15, lứa tuổi kết thúc chương trình giáo dục bắt buộc. học sinh đất nước việt nam tham dự bài đánh giá PISA cốt yếu là lớp 10, một vài trường THCS có học trò lớp 9.

Theo danh sách chọn mẫu khảo sát chính thức PISA 2015, việt nam có 197 cơ sở giáo dục được chọn, song song với đó có một trường nghề, 9 khu vực trung tâm giáo dục luôn luôn, 4 trường phổ thông liên cấp (cấp 2 và cấp 3), 4 trường phổ thông dân tộc nội trú, 28 trường THCS và 150 trường THPT. Mỗi trường có 35 học sinh tham dự và một vài trường có số học trò tuổi 15 ít hơn 35 em. Tổng số mẫu trường tham dự khảo sát năm 2015 là 188 trường với 5.826 học trò. 

OECD cử người sang đất nước việt nam giám sát việc học sinh làm bài, đồng thời thuê mướn một tiến hành tổ chức cùng tham dự giám sát với chuyên gia đất nước việt nam.

TS. Lê Thị Mỹ Hà khẳng định không có chuyện luyện "gà nòi" tham dự PISA. Ảnh: Thanh Tâm

- Bà khẳng định không có chuyện luyện "gà nòi" đi thi PISA, vậy việc rèn luyện trước theo mẫu bài thi trước đó thì thế nào?

- Đề thi gốc của PISA bằng tiếng Anh. việt nam phải dịch thuật, tiếp đến một tiến hành tổ chức kiểm rà soát uy tín chất lượng ngôn ngữ dịch thuật của Bỉ sẽ kiểm định. Chỉ lúc tổ chức sự kiện này đồng ý hoàn toàn về chất lượng dịch, nhiều bộ phương tiện mới được in ấn để dùng trong kỳ khảo sát diễn biến. PISA nhận định năng lực học sinh giải qyết nhiều bài toán trong trường hợp thực tế, đây là thực tại của những nước OECD. do đó, việc luyện thi PISA là vô bổ, không thể làm được.  

Tuy nhiên, để các nước làm quen với những dạng câu hỏi thi PISA, OECD công bố - ban hành công cộng tất cả bài thi PISA chưa thể sử dụng trong những kỳ sau đó. thầy giáo và học trò nhiều nước vào trang web của OECD để tham khảo. Văn phòng PISA việt nam đã dịch một số bài thi được OECD phát hành công cộng và in vào tài liệu Tập huấn vận dụng cách đánh giá của PISA vào đánh giá trên lớp học cho thầy giáo. giáo viên sau lúc được đào tạo sẽ vận dụng vào đổi mới nhận định trên lớp học và giới thiệu cho học trò.

Làm quen với nhiều dạng câu hỏi thi PISA không có tức là luyện thi PISA, và luyện thi PISA chẳng để làm gì khi mục đích tham dự là để biến chuyển chất lượng giáo dục.

- nhiều bài thi Toán, khoa học - công nghệ và Đọc hiểu của PISA thế nào?

- Bài thi ba mảng Toán, khoa học - công nghệ và Đọc hiểu chẳng những lùi lại tại việc rà tri thức thuần túy của một môn học mà là xử lý một bài toán thực tiễn thuộc những mảng đó. Ví dụ, ở lĩnh vực khoa học - công nghệ, học trò phải giải quyết các vấn đề liên môn. Điều này khiến học trò đất nước việt nam gặp những trắc trở vì đã quen với kiểu học theo từng môn Lý, Hóa, Sinh… ngay lúc ban đầu lớp 6.

Câu hỏi trong mảng Toán học được đề ra dưới dạng hoàn cảnh hiện tại và học trò phải vận dụng tri thức toán học vào xử lý. tại mảng Đọc hiểu, mọi người nghĩ sẽ là đọc hiểu văn bản văn học nhưng bài Đọc hiểu PISA gồm có nhiều văn bản khoa học, toán học, xã hội, nghệ thuật… những câu hỏi yêu cầu cách nhìn nhận vấn đề đa chiều, dùng học thuyết để bảo tồn quan điểm cá nhân. thành thử, Đọc hiểu là bài thi khó nhất khiến học trò việt nam khá chật vật.

Hình thức bài thi hoàn toàn là trắc nghiệm dù thế không những đơn thuần là trắc nghiệm đa chọn lựa A, B, C, D. Bài thi PISA có nhiều loại trắc nghiệm mà mỗi loại câu hỏi sẽ đo được một cấp độ tư duy nào đó. Có các câu hỏi trắc nghiệm liên hợp độ khó khá là cao. tại việt nam, câu hỏi mở được có ý kiến là tự luận tuy nhiên với OECD, câu hỏi mở ngắn, thậm chí có những câu hỏi mở dài vẫn là dạng trắc nghiệm, vì họ chỉ nhận định sáng kiến của học trò, ko đánh giá mặt cấu trúc, bỏ quá sai sót về từ ngữ, ngữ pháp.

Đối với nhiều câu hỏi đa lựa chọn quen thuộc với học trò đất nước việt nam, họ chẳng những nhận định học trò làm đúng, mà tùy thuộc việc học sinh chọn nhiều phương án sai, họ đánh giá được học trò của mình thiếu và yếu nhiều kiến thức, kinh nghiệm và năng lực nào.

- Từ góc độ người trực tiếp tổ chức sự kiện đanh giá PISA tại đất nước việt nam, bà giải thích thế nào về việc việt nam nghèo mà xếp hạng PISA cao?

- phía chúng tôi đã nghiên cứu toàn bộ câu hỏi thi PISA, tìm hiểu bài làm của học sinh đất nước việt nam khá kỹ, phân loại câu hỏi nhận định cũng như nhiều nguyên tố ảnh hưởng đến kết quả là để có thể giảng giải ngắn gọn ở mấy ý sau:

Thứ nhất, người việt nam có truyền thống yêu nước và hiếu học. bố mẹ nghèo mấy cũng quyết chí cho con đi học để bằng bạn bằng bè, có công ăn việc làm tốt và có chỗ đứng trong xã hội. con trẻ ở xã hội hiện đại đang có nhiều thứ cuốn hút để xao lẵng việc học tập, cơ mà với sự thúc đẩy và kiểm rà khăng khít của cho mẹ, học trò đất nước việt nam chịu khó đến trường. Trong giai đoạn học, nhà trường và thầy cô giám sát những em để không xao lãng việc học tập, không trốn học hay chơi điện tử... Điều đó được biểu lộ ở những chỉ số OECD đo được khi so sánh với các quốc gia: việc đầu cơ chi tiền cho con ăn học của g/đình người đất nước việt nam cao nhất, yếu tố kỷ luật của nhà trường và học trò việt nam cũng thuộc nhóm cao nhất.

Thứ hai, chúng tôi nghiên cứu và thấy rằng, nhiều câu hỏi thi PISA nhận định triển vọng vận dụng kiến thức, kinh nghiệm đã học vào xử lý các hoàn cảnh trên thực tế. Có hai cách để làm tốt câu hỏi thi PISA. Một là kiến thức chắc hẳn, hai là sự trải nghiệm đời sống. Nếu em nào vừa có tri thức tốt, vừa có sự trải nghiệm sinh hoạt tốt, em đó sẽ dễ dàng được trình độ cao nhất thuộc mức 5, 6 và trên 6. sinh hoạt thực tế ở đây đa số là cuộc sống xã hội hiện đại của nhiều nước OECD.

Học sinh việt nam đông đảo đã giải quyết được các câu hỏi ở góc độ học thuật, có những câu hỏi rất khó, tỷ lệ học sinh OECD làm được không cao. Điều này chứng minh giáo dục việt nam đã trang bị cho các em những kiến thức, kinh nghiệm khá chắc chắn. Đấy cũng chính là điểm mạnh của giáo dục phổ thông của việt nam. Với kết quả là mà học sinh đạt được trong 2 chu kỳ thi PISA 2012, 2015, chúng ta đã thấy rằng, giáo dục phổ thông việt nam đã có những thế mạnh nhất định.

Thứ ba, nhiều câu hỏi thi và cách đánh giá của PISA rất mới lạ so với giáo viên và học sinh việt nam. Bài thi PISA đang có nhiều dạng câu hỏi mà học sinh đất nước việt nam ít được làm trong nhà trường phổ thông, cách hỏi và cách chấm điểm của PISA cũng phong phú, những câu hỏi thuần tuý về mặt kiến thức hầu như không có, hầu hết đặt trong một hoàn cảnh trên thực tế để xử lý. Có các câu hỏi ko tìm cái đúng, cái sai, mà là nêu quan điểm cá nhân và áp dụng lý lẽ, dẫn chứng logic để gìn giữ ý kiến đã đưa ra. học trò việt nam đã phải làm quen và thích ứng khá là nhanh trong giai đoạn làm bài thi PISA, những em đã vượt qua được bỡ ngỡ, gian nan này. Điều đó chứng minh sự nhanh nhẹn, tự chủ và bản lĩnh của học sinh trước nhữnh thử thách cần giải quyết.

Một quốc gia nghèo về kinh tế sẽ bị hạn chế về nhiều thứ, cơ mà có một điều rất thú vị ở đây là vì đất nước việt nam vẫn còn nghèo nên người việt nam đang nỗ lực tìm mọi cách, cống hiến để tìm mọi giải pháp lớn mạnh non sông thoát khỏi cái nghèo, học trò đất nước việt nam càng phấn đấu học tập. Sự giàu sụ rất có thể đã khiến cho học sinh cảm giác thấy bằng lòng và cảm thụ. thực tại của việt nam đã chứng minh điều này.

Thanh Tâm thực hiện