Ở Đại học Văn khoa tp. hcm, sinh viên Ban Triết học tây thiên đều phải học chứng chỉ lai lịch triết học Đông phương và ngược lại. từ năm thứ nhất, nhà trường xếp cho phía chúng tôi học một vài giờ Hán văn mặc dù vậy thời lượng quá ít, không đủ căn bản để đọc câu đối ở đền chùa, nói chi đến đọc tài liệu tham khảo.
Tôi mua bộ sách "Tự học chữ Nho" của Đào Mộng Nam tuy nhưng ko thật chí thú và chú trọng nên chẳng có kết quả là mấy. Kể điều này với một bạn học lớn tuổi, tôi nhận được lời khuyên: Nên đến xin học lớp dạy chữ Nho không mất tiền ở miệt Phú Nhuận.
Tôi bàng hoàng quá, tại tphcm mà lại có lớp học chữ Nho miễn phí hay sao? Theo lời dặn của người bạn, một chiều ngày cuối tuần, từ nhà trọ sắp chùa Giác Ngạn, tôi dạo chơi về phía cổng xe lửa số 6, rẽ trái theo đường Thiệu Trị, đi thêm một một quãng nữa là thấy chùa Quang Minh. Lớp học nằm đối diện chùa, gần bên đường sắt.
Đó là một khối nhà gạch nhỏ, cổng và hàng hiên bằng gỗ nâu, ánh sáng ngoài trời chiếu vào mát dịu. đường tới nhà giữa 2 hàng chè tàu cắt tỉa ngăn nắp, qua một khoảng sân nhỏ trồng hoa giấy và hoa mai. Cạnh cửa lớp đặt một bàn nước với trà nóng pha sẵn ủ trong bình để thầy trò thưởng thức trước giờ học hay khi ra chơi.
Thầy giáo sẵn lòng nhận học sinh mới, chỉ thăm hỏi vài câu về gia cảnh. Thầy tên Lê Xuân Mai, quê ở Kim Long - Huế, dáng thanh cao, đĩnh đạc, thường mặc bộ quần áo tràng nâu như một đạo sĩ. Bạn tôi nói thầy là anh rể họa sĩ Bửu Chỉ - người lừng danh với nhiều bức tranh phản chiến, khi đó bị bắt giam trong nhà đá Chí Hòa.
Từng là giáo viên dạy toán và soạn thảo sách giáo khoa, thầy Mai có phương pháp giảng bài rất rõ rệt, khúc chiết, dễ hiểu, dễ nhớ; những chữ chỉ cần nghe giảng giải một lần là thuộc. chẳng hạn, chữ An 安 là chữ Nữ 女 nằm dưới bộ Miên 宀 hình tương tự như mái nhà - người con gái tại dưới mái nhà thì thăng bình. Chữ Nam 男 gồm bộ Điền 田 hội ý với bộ Lực 力 - ý nói người đàn ông mạnh mẽ, giỏi giang tới việc đồng áng. Chữ Hảo 好gồm chữ Nữ 女và chữ Tử 子 - người phụ nữ bồng con là điều tốt lành. Chữ Tín 信 là niềm tin, gồm có chữ Nhân 人 là người, chữ Ngôn 言 là lời nói - người có chữ tín luôn giữ lời hứa, ko nói một đằng làm một nẻo. Chữ Xuân 萅 gồm chữ Nhật (mặt trời) 日, chữ Thảo (cây cỏ) 艹, chữ Truân (tượng hình cây cỏ mọc lên) 屯 - đấy là mùa vạn vật sinh sôi…
Đến chữ Nhàn 閒, gồm chữ Nguyệt 月 dưới chữ Môn 門, thầy nhắc câu thơ của Nguyễn Công Trứ mà về chúng tôi nghe từ thời trung học: "Thị ở môn tiền náo/ Nguyệt lai môn hạ nhàn". Có lần, thầy nói đùa về chữ Gian 姦 (gian dối) gồm có ba chữ Nữ 女 khiến nhiều chị lắc đầu phản đối.
Thầy thường liên hệ với Kinh Dịch, với thuật bói toán (bốc phệ) nên bài giảng trở lên sinh động. Chữ thầy rất đẹp, về chúng tôi nắn nót viết từng nét theo đúng trình tự. Lớp ít học viên nên thầy đến bàn chỉ dẫn kĩ càng cho từng người. Dạy học như một nguồn vui của thầy, nguồn vui đó truyền đến về chúng tôi, nhờ đó mà giờ học trôi qua thật nhẹ nhàng.
Được 3 tháng, thấy học sinh có tiến bộ, thầy Mai bảo về chúng tôi đến một hiệu sách trên Chợ Lớn mua bộ "Tứ thư" để thầy bắt đầu dạy những dòng thứ 1 trong sách "Đại học". không hiểu sao lúc đó, thầy trò về chúng tôi đều thích gọi chữ Nho hơn là chữ Hán. có vẻ như nói "chữ Nho" thì thanh âm và ý nghĩa đều đậm nét văn hóa hơn. Dù không mấy tin vào thuyết Việt Nho của thầy Kim Định cơ nhưng mà trong tâm tưởng tôi, 2 tiếng "chữ Nho" gợi lên một tình cảm thân thuộc với thánh hiền hơn là "chữ Hán".
Lớp học chỉ chừng 20 người, tất cả là học trò, sinh viên, ai cũng học hành siêng năng chăm chỉ, đúng giờ, mọi người cảm tình với nhau mặc dù vậy giao thiệp có phần lặng lẽ. Hai người xuất sắc và viết chữ bắt mắt nhất lớp là hai nữ sinh viên đã học Ban văn học đất nước việt nam - Đại học Văn khoa rồi chuyển sang Ban Việt Hán - Đại học Sư phạm, một trong nhiều năm nữa sẽ ra trường làm giáo sư trung học đệ nhị cấp. Sinh viên sư phạm thời đó giỏi lắm, tỉ lệ trúng tuyển rất ít, đậu vào là có học bổng cao gần bằng lương công chức thực tập. Hai chị chở nhau đến lớp trên chiếc xe Honda PC, nhìn 2 sườn mặt phúc hậu biết đó là nhân tình nghề, nay mai sẽ thành nhà giáo mẫu mực.
Gần Tết, phía chúng tôi bàn với nhau tổ chức tiệc tất niên để tạ ơn thầy Mai và thêm tình nối kết cho lớp học. Cả lớp cùng đóng góp mặc dù vậy thầy cô chỉ nhận một số tiền tượng trưng; thức ăn g.đình để dành tặng ngày Tết được bày thành món, chúng tôi ko phải sẵn sàng gì nhiều. sống tại quê từ nhỏ, vào sài gòn mới được vài năm, chưa bao giờ tôi dự một bữa tất niên ấm cúng như vậy. Cả lớp ko ai vắng mặt, các học viên xa nhà cũng nán lại chưa về quê.
Thầy Mai mời thêm mấy thân hữu đến dự, trong số đó có một vị khách đ-biệt là nhà văn Thế Nguyên, chủ nhiệm nhật báo Làm Dân và tập san Trình Bầy - 2 tờ báo bị chính quyền thu hồi lại liên tiếp, đến mức phải tự đình bản. Thế Nguyên năm đó mới 33 tuổi mà trông dáng phong trần, sườn mặt già trước tuổi. Tôi gặp ông lần đầu vào 3 năm trước ở tòa soạn Trình Bầy khi đến gửi bài tùy bút đầu tay cho báo. Trong bữa tiệc, tôi được ngồi cạnh Thế Nguyên, tiếp thu câu chuyện của ông với thầy Mai và những người bạn lịch lãm của thầy.
Tính đến đầu năm đó (1975), hiệp nghị Paris ký kết được 2 năm tuy nhiên chưa ráo mực đã bị vi phạm, súng vẫn nổ, thời kì biến đổi như nhiều lượn sóng ngầm, tphcm chìm trong làn sóng hầm hập truyền từ nhiều tin chiến sự. Bàn tiệc của chúng tôi chẳng nói gì đến văn chương chữ nghĩa mà chỉ bàn chuyện thời thế. Ai cũng mong hòa bình mau đến...
Biết tôi học văn khoa, Thế Nguyên nói: "Lẽ ra trường phải mở mang phân khoa báo chí và điện ảnh. Triết học nên ít người học thôi, phải học làm báo mới đổi thay xã hội này được". Vui miệng, ông tiết lộ: "Hòa bình về, tôi cũng sẽ đi học". Thấy mọi người kinh ngạc, ông giải thích: "Tôi sẽ học làm phim. điện ảnh là nghệ thuật ảnh hưởng sâu sắc và mạnh mẽ đến công chúng. điện ảnh ở mình còn non yếu quá. Cuốn phim đầu tay mà tôi muốn làm là câu chuyện tùy theo tác phẩm "Nọc Nạn" của Phúc Vân".
"Nọc Nạn" thì tôi vừa được biết nhờ thầy Nguyễn Văn Trung giới thiệu. đấy là cuốn truyện ký chân thực và cảm động về vụ án các nông dân tại cánh đồng Nọc Nạn thuộc làng Phong Thạnh, huyện Giá Rai, tỉnh Bạc Liêu dưới thời Pháp thuộc, do Biện Toại và Mười Chức tiên phong, đã liều chết chống lại lũ cường hào thông đồng cấu kết với quan lại hà lạm để gìn giữ mảnh đất của mình. Thế Nguyên trầm ngâm: "Bao đời nay dân cày khổ trăm bề. Mong sao mai kia hòa bình, dân mình được hưởng đời sống Công bằng, no ấm".
Lớp học chữ thánh hiền lặng thing của phía chúng tôi, một buổi chiều cuối năm, bỗng xao động vì nỗi trăn trở của Thế Nguyên. Chút vốn liếng chữ nghĩa hiếm hoi của tôi như được câu nói từ tâm địa của ông lay tỉnh.
Hòa bình về mặc dù vậy Thế Nguyên đã không có cơ hội ra vẻ Film mà mình nung nấu: Ông qua đời lúc mới 47 tuổi. hoàn cảnh tình huống thay đổi, lớp học chữ Nho chẳng thể duy trì, thầy Lê Xuân Mai cũng đã ra người thiên cổ. những người bạn học chữ Nho của tôi giờ phân tán nơi đâu, có khi nào họ nhớ về lớp học đ/biệt ấy? Nếu có cơ duyên gặp lại nhau giữa thành phố sài gòn nay đã khác xưa, liệu ta có nhận ra người đã từng ngồi chung lớp suốt một trong nhiều năm tròn?
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét